Tontine- en aanwasbedingen werden in het verleden vaak gebruikt bij de gezamenlijke aankoop van een gezinswoning als planningstechniek tussen samenwoners om de langstlevende te beschermen. In zo’n geval zorgt het tontine- of aanwasbeding ervoor dat de volle eigendom of het volledige vruchtgebruik op de gezinswoning toekomt aan de langstlevende (met betaling van het verkooprecht van 10% of 12,5%).
Sedert de invoering van het wettelijk erfrecht van wettelijke samenwoners heeft dergelijke beding aan belang ingeboet. De langstlevende wettelijk samenwonende krijgt op basis van de wet het vruchtgebruik van de gezinswoning. Bovendien zijn de fiscale voordelen om een tontine- of aanwasbeding te gebruiken verdwenen. De vererving van de gezinswoning aan de langstlevende samenwonende partner is sinds 2007 in Vlaanderen vrijgesteld. Recent hebben ook het Waals en Brussels Gewest een vrijstelling ingevoerd voor het aandeel in de gezinswoning dat de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner verkrijgt (krachtens de wet, testament of huwelijkscontract).
De vrijstelling van successierechten voor de gezinswoning maakt het nodig om te verifiëren of bij de aankoop van gezinswoning een tontine-of aanwasbeding in de aankoopakte werd ingelast. Als dergelijk beding werd ingelast is het nodig om de mogelijkheden te bekijken om dit beding aan te passen of te beëindigen. Zo niet kan de langstlevende voor een fiscaal dure verrassing komen te staan.
In twee recente rechterlijke uitspraken kwam deze problematiek van de beëindiging van tontine- en aanwasbedingen ter sprake. De langstlevende partner beriep zich, voor het bekomen van het vruchtgebruik of de volle eigendom van de gezinswoning, op het wettelijk erfrecht en dus op de vrijstelling van successierechten. Dit was echter buiten de (fiscale) waard gerekend. In een arrest van het hof van beroep van Bergen van 16 mei 2014, alsook in het vonnis van de rechtbank van Brugge van 16 juni 2014 werden alle argumenten afgewezen. Volgens het hof van Bergen heeft de inwerkingtreding van het wettelijk erfrecht tussen wettelijk samenwonenden niet tot gevolg dat eerder gesloten aanwasbedingen vervallen wegens verdwijning van de oorzaak. De rechtbank van Brugge besloot dat het afleggen van een verklaring van wettelijke samenwoning of het opstellen van een testament geen verzaking inhoudt van een tontinebeding in een aankoopakte. Doordat de tontine- of aanwasbeding toch uitwerking verkrijgen, verliest men voordeel van de vrijstelling van successierechten op de gezinswoning, en is het verkooprecht verschuldigd (gewoonlijk 10% in Vlaanderen of 12,5% in Brussel en Wallonië)
De les die uit bovenstaande rechtspraak moet getrokken worden is dat samenwoners best nagaan in de aankoopakte van hun gezinswoning hoe hun tontine- of aanwasbeding is opgesteld en of ze dit kunnen laten aanpassen of beëindigen. Indien ze dit niet doen riskeren ze een fiscaal duur kostenplaatje bij een overlijden van één van hen.
hits=193= / id=3775=