Nieuwe rechtbanken sinds 1 september 2014
Op 1 september van dit jaar gingen in België de nieuwe familierechtbanken van start. Op allerhande familierechtelijke kwesties heeft dit een invloed. Op sommige vlakken is het volgens advocaat en hoogleraar personen- en familierecht Frederik Swennen een verbetering, vergeleken met de vroegere situatie. “Maar in bepaalde gevallen is voorzichtigheid geboden”, stelt Greenille-advocaat Swennen evenzeer vast. Als expert ter zake wijst hij er meteen op dat vanaf 1 september de familierechtbanken meteen ook bevoegd werden voor alle hangende zaken.
Volgens Swennen zullen de nieuwe rechtbanken alvast voor meer eenheid zorgen. “Waar men tot voor kort bij een echtscheiding op vier verschillende rechtbanken een beroep moest doen, blijft er voortaan één enkel orgaan over dat alle kwesties in één enkel dossier behandelt. Men vermijdt op die manier dat zaken als het ware gesaucissoneerd worden, zoals men het in het België al eens noemt”. Wat er nu vaak gebeurt, is dat men er op kan inspelen dat men bij vier verschillende rechters moet gaan. Men kan het strategisch spelen en bepaalde info bij de ene rechtbank wel geven en bij een andere rechtbank dan weer niet. Met de komst van de nieuwe familierechtbanken is dat voorgoed uitgesloten. Dat is zeker een voordeel maar er is ook een nadeel aan verbonden”, waarschuwt Frederik Swennen. “Het is goed dat alles geconcentreerd zit bij één rechter, maar als je de pech hebt bij een “slechte rechter” terecht te komen – voor zover die er zijn – dan hang je er wel voor goed aan vast. Je kan bijvoorbeeld te maken hebben met een rechter die zich strikt aan de letter van de wet houdt en niet geneigd is met de partijen mee te denken, dan zal dat doorgaans voor de rest van de zaak zo zijn”. In juridische termen: alle opeenvolgende vorderingen tussen partijen die ofwel samen een minderjarig kind hebben, ofwel door huwelijk of wettelijke samenwoning zijn of waren gebonden, vormen samen één zogeheten familiedossier.
Schikkingen
Specialist personen- en familierecht Swennen beklemtoont dat aan de rechter van een familierechtbank een actieve rol wordt toebedeeld. “Er wordt meer ingezet op minnelijke schikkingen waarbij de rechter zeer actief kan proberen om de partijen tot een overeenkomst te bewegen. Slaagt de rechter daar niet in dan is bepaald dat hij niet langer mag zetelen in de zaak, wegens zijn voorkennis over eventuele toegevingen”. De nieuwe familierechtbank bestaat uit familiekamers en jeugdkamer – die laatste bevoegd voor de jeugdbescherming en vormt een afdeling binnen de bestaande rechtbanken van eerste aanleg.
Familiale betrekkingen
De nieuwe wet bevat een nieuwe procedure voor geschillen over rechten en plichten over familiale betrekkingen. Het gaat voornamelijk om voorlopige voorzieningen tussen partners in een relatiecrisis en over de kinderen. “De rechter heeft vanaf nu een globaal overzicht bij een scheiding. Hij kan soepeler aan de slag en kan bij scheiding vlugger tot een uitspraak komen, eventueel ook na een sociaal onderzoek”. Eenmaal een zaak over de kinderen aanhangig is bij een familierechtbank, blijft deze bovendien aanhangig tot de kinderen meerderjarig zijn geworden. Denk bijvoorbeeld aan een kind waarvoor de familierechtbank een verblijfsregeling bepaalde toen het zes was. Is er aanleiding voor herziening op de twaalfde verjaardag, dan kan men dit eenvoudig en zonder nieuwe procedure aan dezelfde familierechtbank voorleggen. Verder stelt Frederik Swennen vast dat de nieuwe familierechtbanken ook een rol toebedeeld krijgen bij partner- of ander intrafamiliaal geweld. “Terwijl het voordien de vrederechter was die kon overgaan tot voorlopige maatregelen is het nu ook de familierechtbank die kan beslissen tot een eventuele uithuiszetting.
Vermogensrecht
De familierechtbank wordt ook bevoegd in familievermogensrechtelijke aangelegenheden, zoals huwelijksvermogensrecht, erfrecht, schenkingen en testamenten. Hier hebben de nieuwe familierechtbanken niet of nauwelijks invloed, meent professor Swennen. De procedures blijven immers ongewijzigd.
Hoorrecht kinderen
Met een rechtbank die nog geen twee maanden geleden officieel van start ging, is het uiteraard te vroeg om alle mogelijke voor- en nadelen ervan op te lijsten. Zo is het volgens Swennen nog volstrekt onduidelijk hoe een en ander er over tien jaar zal uitzien. “Zo zal de rechter steeds oordelen op basis van één familiedossier. Op basis daarvan zal een beslissing genomen worden. Ook als de grootouders over tien jaar een regeling wensen met betrekking tot het verblijfsrecht van hun kleinkinderen zal het hele verleden van het familiedossier hierin meespelen”.
Wat dan weer wel een gunstige evolutie is, volgens de Greenille-advocaat, is het betere hoorrecht dat minderjarigen te beurt valt naar aanleiding van het invoeren van de familierechtbanken. “Tot 1 september was dat heel verschillend geregeld. Nu geldt één unieke regeling in verband met het hoorrecht. Minderjarigen worden enkel gehoord in verband met gezag en verblijf. Vanaf 12 jaar krijgt elk kind een oproeping om door de familierechtbank gehoord te worden. Het kind mag uiteraard weigeren om daarop in te gaan. Tot de leeftijd van 12 jaar is het hoorrecht facultatief. Het kind kan dan gehoord worden als het daarom vraagt of op vraag van één van de betrokkenen. Het hoorrecht is dus duidelijk uitgebreid al zijn er nog zaken waar de mening van het kind niet gevraagd wordt. Bijvoorbeeld inzake alimentatie is er geen inspraak van het kind voorzien. Een kind van bijvoorbeeld 15 kan wat dat betreft niet naar de rechtbank stappen en zal moeten wachten tot het 18 is.
Lange weg
Het dossier van de familierechtbanken heeft al een lange weg afgelegd. “Het voorstel tot invoering ligt al 30 jaar ter tafel. Het liep altijd vast op de juiste afbakening van de bevoegdheden van de vrederechters. Hun bevoegdheden zijn nu uitgebreid op andere vlakken terwijl de familierechtbanken bepaalde bevoegdheden van de vrederechters hebben overgenomen”.
Volgens Swennen gaat het om kinderziekten, maar bij de inwerkingtreding van de familierechtbanken draaien zittingen nu vaak nog vierkant. “Dat heeft vooral te maken met het feit dat alle zaken opnieuw moest worden toebedeeld”, blikt hij na anderhalve maand terug. Voor evaluatie is het nog te vroeg maar deze is sowieso wettelijk voorzien over 6 jaar wanneer de nieuwe familierechtbanken en hun werking tegen het licht zullen worden gehouden.
Voor Nederbelgen wijzigt er, naar Swennen meent, inhoudelijk niets en blijven de regels van het internationaal privaat recht van toepassing. “Wel veranderen er enkele dingen die sommige mensen wellicht om redenen van discretie niet zo leuk zullen vinden. Bijvoorbeeld bij het nemen van voorlopige maatregelen bij een echtscheiding. Cliënten worden volgens de nieuwe regeling verondersteld aanwezig te zijn op de zitting. Vroeger konden ze zich laten vertegenwoordigen maar dat is nu in principe niet langer toegelaten”.
hits=257= / id=3702=