Recent werd bij het Belgische parlement een wetsvoorstel ingediend om schenkingen van roerende goederen voor een buitenlandse notaris verplicht registreerbaar te maken. Daarmee komt een einde aan een praktijk die 200 jaar werd toegelaten. De registratie bij de fiscale administratie heeft immers als gevolg dat er schenkbelasting verschuldigd is, waardoor het belastingvrij schenken voor buitenlandse notaris binnenkort verleden tijd is. De nieuwe verplichting zou gelden voor schenkingen vanaf 1 december 2020. Voor schenkers die in België wonen, zou dit concreet betekenen dat de “kaasroute” via de Nederlandse notaris hen vanaf dan geen onmiddellijk fiscaal voordeel meer zou opleveren.
Wat is het huidige systeem?
Of een schenking in België al dan niet belastbaar is met schenkingsrechten (in Vlaanderen spreekt men van “schenkbelasting”), hangt af van de vraag of de schenking geregistreerd wordt bij de fiscale administratie of niet.
Die registratie is wettelijk verplicht voor elke schenking die gebeurt voor een Belgische notaris, of het nu gaat om de schenking van vastgoed of om de schenking van roerende goederen zoals geld, aandelen of kunst. De schenker of de begiftigde moet daarvoor zelf niets doen; het is de notaris die het nodige doet voor de registratie van zijn akte.
Het is op vandaag echter niet verplicht om een schenking van roerende goederen voor een Belgische notaris te laten gebeuren. De huidige wet voorziet eenvoudigweg niet in die verplichting. Een schenking van roerend vermogen kan dan ook perfect geldig gebeuren voor een buitenlandse notaris of in bepaalde gevallen zelfs zonder tussenkomst van een notaris, zoals bij een handgift of een schenking via eenvoudige bankoverschrijving (bankgift). Daarbij heeft een buitenlandse notaris uiteraard niet de plicht om zijn akte te laten registreren bij de bevoegde Belgische fiscale administratie. Voor de onderhandse documenten die worden opgemaakt ter bevestiging van de hand- of bankgift geldt ook geen registratieverplichting. Toch kan het opportuun zijn om deze schenkingen nadien vrijwillig te registreren bij de fiscus. Het al dan niet registreren van de schenking van roerende goederen heeft immers een verschillend fiscaal gevolg.
Wordt de schenking – verplicht of vrijwillig – geregistreerd, dan is er schenkbelasting verschuldigd. In Vlaanderen bedraagt die 3% bij een schenking in de rechte lijn en tussen partners, of 7% bij een schenking aan anderen. De schenking van een familiebedrijf kan zelfs met een volledige vrijstelling van schenkbelasting indien aan alle voorwaarden hiertoe wordt voldaan.
De registratie van de schenking heeft als onmiddellijk gevolg dat er in principe geen erfbelasting meer kan worden geheven over de geschonken goederen, zelfs niet indien de schenker overlijdt binnen de drie jaar vanaf de schenking.
Indien de buitenlandse schenkingsakte of de voormelde onderhandse documenten niet geregistreerd worden bij de fiscale administratie, dan is er op het ogenblik van de schenking geen schenkbelasting verschuldigd. Vanaf de datum van de schenking begint dan wel een fiscale risicotermijn te lopen. Overlijdt de schenker binnen de drie jaar, dan is er erfbelasting verschuldigd over de waarde van de geschonken goederen. Die erfbelasting ligt een stuk hoger dan de schenkbelasting. In Vlaanderen lopen de tarieven van die erfbelasting immers op tot 27% vanaf 250.000 euro in rechte lijn en tussen partners, en tot 55% boven de 75.000 euro tussen alle anderen.
Voor de schenking van een familiebedrijf voor buitenlandse notaris geldt geen risicotermijn van drie jaar, maar van zeven jaar. Overlijdt de schenker binnen die zeven jaar, dan geldt onder voorwaarden een vlak successietarief van 3% tussen partners en in rechte lijn, of 7% voor alle anderen.
Indien de schenker na die drie of zeven jaar overlijdt, is er geen erfbelasting meer verschuldigd over de geschonken goederen en blijft de schenking dus volledig belastingvrij. In het Vlaamse regeerakkoord is in dit verband overigens afgesproken dat de risicotermijn van drie jaar wordt verlengd tot vier jaar. Volgens de laatste berichten zou die verlengde termijn van vier jaar gelden voor niet-geregistreerde schenkingen vanaf 1 januari 2021. In Brussel en Wallonië is op vandaag nog geen sprake van het verlengen van de risicotermijn van drie jaar.
Schenker(s) en begiftigde(n) moeten dus een keuze maken: ofwel betalen zij onmiddellijk 3% of 7% schenkbelasting en nemen ze geen successierisico, ofwel betalen ze niets bij de schenking en nemen ze het risico dat de veel hogere erfbelasting verschuldigd bij overlijden van de schenker binnen de drie jaar. Indien de schenker in die drie jaar bijvoorbeeld terminaal ziek wordt en de risicotermijn wellicht niet zal halen, dan kunnen de buitenlandse schenkingsakte of de schenkingsdocumenten tijdens het leven van de schenker alsnog vrijwillig worden geregistreerd met betaling van de 3% of 7% schenkbelasting. Daarmee is het successierisico meteen afgekocht: 3% of 7% betalen om tot 27% of zelfs 55% te vermijden.
In de praktijk blijkt het belangrijkste risico dan ook vaak een onverwacht overlijden te zijn tijdens de risicotermijn, dat echter vaak wordt afgedekt door het afsluiten van een successieverzekering.
Wat zal er wijzigen?
Het nieuwe wetsvoorstel strekt ertoe om de registratie van buitenlandse notariële schenkingsaktes te verplichten, waardoor er over deze schenkingen voortaan dus ook 3% of 7% schenkbelasting verschuldigd zou zijn (of een vrijstelling voor familiebedrijven onder voorwaarden). De keuze voor een vrijwillige registratie met betaling van schenkbelasting of het laten lopen van de fiscale risicotermijn zou dus vervallen. In de toelichting bij het voorstel wordt daarbij uitdrukkelijk verwezen naar het sluiten van de “kaasroute” via de Nederlandse notaris, maar de nieuwe verplichting zal eveneens gelden voor schenkingen voor bijvoorbeeld Franse of Zwitserse notaris die in de praktijk ook voorkomen.
Bij gebrek aan andersluidende regeling in het voorstel zou de buitenlandse schenkingsakte in principe binnen de 15 dagen moeten worden geregistreerd bij de Belgische fiscus. De praktijk zal moeten uitwijzen of die korte termijn haalbaar is.
De verplichting om de buitenlandse schenkingsakte te laten registreren wordt opgelegd aan zowel de schenker als de begiftigde(n): zij moeten onderling uitmaken wie er concreet voor de registratie zorg zal dragen, zonder dat de fiscus evenwel gebonden is door die keuze.
Wat wijzigt er niet?
Schenkingen die niet voor een notaris gebeuren, zoals een handgift, een bankgift of een onrechtstreekse schenking zoals een kwijtschelding van schuld, worden niet geviseerd. Voor deze schenkingen blijft het huidige systeem bestaan.
Vanaf wanneer geldt de nieuwe regeling?
De huidige tekst van het wetsvoorstel bepaalt dat de nieuwe verplichting zal gelden voor schenkingen vanaf 1 december 2020. Schenkers die dus overwegen om roerend vermogen te schenken en nog van de huidige regeling gebruik willen maken, wachten dus best niet te lang meer om actie te ondernemen.